Elektriksel stimulasyonun nasıl çalıştığını ve hangi durumlarda kullanıldığını merak mı ediyorsun? Kas stimulasyonu ve TENS (Transkutan Sinir Stimulasyonu) arasındaki farklar neler? Bilmek istediğin her şey bu yazıda!
"İster herhangi bir sakatlık sonrası toparlanma sürecinde ol, ister ağrı ile mücadele ediyor ol, ya da atletik performansını bir üst seviyeye çıkarmanın yollarını arıyor ol... Elektriksel stimulasyondan faydalanmak için sayılabilecek durumların listesi oldukça uzun. Sadece yoğun bir gün sonrası yorgunluğunu atmanı sağlayacak bir masaj etkisi için bile elektriksel stimulasyonun belli türleri çok işine yarayacak."
Bölüme Atla
Sinir sistemi, her ne kadar oldukça karmaşık gözükse de, yönlendirilmeye oldukça açık bir sistem.
Sinir sistemi nöron diye adlandırılan sinir hücrelerinden oluşuyor ve her bir nöron elektrokimyasal bir sinyal oluşturarak birbiri ile iletişim kuruyor. Nöronlar aynı bilgisayardaki 1 ve 0 ikili sistemi gibi davranıyor; yani ya aktifler ya da pasif, ya sinyal oluşturuyorlar ya da oluşturmuyorlar.
Vücudumuzun her bir köşesine yayılmış olan bu sinir ağı oluşturdukları bu sinyaller ile kaslarımızın kasılmasını, organlarımızın çalışmasını ve bedenimizdeki tüm parçaların işleyişini kontrol ettiği gibi aynı zamanda ağrı gibi, soğuk/sıcak hissiyatı gibi çevreden ve vücudumuzun içinden topladığı tüm bilgileri de merkeze, yani beynimize, iletiyor. Aslında bu bir döngü; vücudumuzdan beyne iletilen sinyaller ihtiyacı belirliyor, beyinden ise bu duruma verilecek cevap yine sinir sistemi aracılığı ile bedenin gerekli bölgelerine iletiliyor.
Bilim bize bu döngünün herhangi bir aşamasına müdahil olmamız için seçenekler sunuyor. Nöronların oluşturduğu bu elektrokimyasal sinyalleri ya kimyasal olarak etki eden ilaçlar ile, ya da elektriksel olarak etki eden stimulatörler ile yönetmek mümkün. Örneğin, dışardan yarattığımız bu etki ile herhangi bir kasın kasılmasını (bacak, karın, göğüs kaslarından kalp kasına kadar) sağlayabiliyor ya da beyine giden ağrı sinyali gibi iletileri bloke edebiliyoruz.
Sinir sistemine kimyasal olarak etki eden ilaçların dünyası bambaşka bir konu. Biz burada yalnızca elektriksel uyarılar üzerinde duruyor olacağız.
ELEKTRİKSEL STİMULASYON NE DEMEK?
Elektriksel stimulasyon sinir hücrelerinden gelen sinyalleri taklit eden elektriksel uyarılar kullanıyor. Bu elektrik akımları ya kasları ya da direk sinirleri hedef alabiliyor ve bu farklılığa göre de adlandırılıyor.
EMS Nasıl Çalışıyor?
EMS (Elektriksel Kas Stimulasyonu) ya da NMES (Nöromusküler Kas Stimulasyonu) olarak adlandırılan ve kas toparlanması ya da kasların güçlenmesi için kullanılan uyarılar, kasların belirli paternlerde kasılmasını sağlamak için motor sinirlere sinyaller gönderiyor. Tekrarlı kas kasılması bölgedeki kan akışını arttırıyor ve yaralanmış kasların iyileşmesine destek oluyor.
Normalde bu sinyaller beyinden merkezi sinir sistemi aracılığı ile ilgili kaslara gönderiliyor ve kasların aktivasyonu sağlanıyor. Ancak EMS sistemi merkezi sinir sistemini aktive etmeden (ve strese sokmadan) derin, yoğun ve tam bir kas kasılmasının oluşmasına olanak sağlıyor. İşin en havalı kısmı ise vücudumuz sinyaller beyinden mi geliyor yoksa EMS sisteminden mi ayrımını yapamıyor. O sadece bir sinyal geldiğini fark ediyor ve bu duruma tepki gösteriyor. Kulağa her ne kadar saçma gelirse gelsin hiç merak etmeyin, bu sistemin arkasında çok yoğun bilimsel çalışmalar var.
Tekrarlı kasılma ve gevşemeler aynı zamanda kasların gücünü arttırmaya da destek oluyor. EMS, yapılan bir egzersizden maksimum verimi almayı sağladığı, kas dayanıklılığını, gücünü, direncini, patlayıcı kuvveti arttırmaya destek olduğu gibi kasları bedenin doğal sinyallerine cevap verebilmesi için eğitmeye de destek oluyor. Örneğin en basit motor fonksiyonları (yani hareket etmeyi) yeniden öğrenmesi gereken felçli hastalara da fayda sağlayabiliyor.
EMS'nin faydalarını anlatan bir çok çalışma olduğuna değinmiştik. Örneğin, "Journal of Strength and Conditioning" de yayınlanan bir çalışma antrenmanlı, elit sporcuların dahi üst düzey fitness seviyesine sahip olmalarına rağmen güçlerini belirgin bir şekilde arttırabileceklerini gösteriyor. Bu durum hiç spor yapmamış ya da çok az hareket eden bireyler için de geçerliliğini koruyor.
* Elektriksel stimulasyon hakkında yapılan bazı çalışmaları yazının sonunda bulabilirsin.
TENS Nasıl Çalışıyor?
TENS'e geçmeden önce sinir sisteminin bir başka özelliğinden bahsedelim. Sinir sistemi beyin ve beden arasında bir ağ. Sinyaller hem hareket kontrolü için beyinden bedene hem de ortam ve durum algısı için bedenden beyine doğru gidiyor. Ve bu ileti yolları üzerinde herhangi bir noktada sinyale müdahale etmek mümkün.
Durumu bir örnekle açıklayalım; örneğin ayağımızla sıcak bir zemine bastığımızı düşünelim. Oluşan sıcaklık ve acı bilgisi ayak ve beyin arasında belirli bir yolu kullanarak ilerliyor ve beyne ulaşıyor. Beyin de bu duruma verilecek tepkiyi yine benzer yolla iletiyor; ayağımızı bastığımız yerden kaldırıyoruz.
Şimdi de ayağında sinir ya da kas zedelenmesi olan birini düşünelim. Sistem yine çok benzer. Ağrı sinyali beyne gidiyor ve bu durumu ortadan kaldıracak yöntemleri beyin araştırmaya başlıyor. Eğer kaldıramıyorsa bu bize sürekli bir ağrı, stres ve yorgunluk olarak geri dönüyor.
Üçüncü olarak ayak ile beyin arasındaki sinir yolunun herhangi bir yerinde sinir zedelenmesi olan birini düşünelim. Bu kişi acaba ağrıyı nerede hissediyor? Cevabı çok basit ancak bir o kadar da ilginç. Zedelenme ayakta olmamasına rağmen kişi ağrıyı ayağında hissediyor. Örneğin bel fıtığı hastalarında; problem omurilikten çıkan sinirlere omurlar tarafından yapılan bir baskı ile oluşuyor ancak ağrı, o sinir yolu nereye bağlı ise orada hissediliyor (ayak, baca, kalça, vs..).
Bu durumdan çıkan ders şu; ağrıyı geçirmek için ya da daha doğrusu ağrı algısını değiştirmek için ağrı sinyallerinin gittiği yolu bloke etmemiz yeterli. İşte TENS tam da burada devreye giriyor.
TENS ( Transkutan Elektriksel Sinir Stimulasyonu), NMES'e göre farklı bir dalga boyunda sinyaller göndererek kaslar yerine direk sinirlere ulaşmayı sağlıyor. TENS'in ana hedefi ağrıyı azaltmak ve çalışma prensibini açıklamaya çalışan iki farklı teori mevcut. Birinci teoriye göre elektriksel uyarı sinirler aracılığı ile beyne iletilen sinyalleri bloke ediyor ve ağrı algısını değiştiriyor. İkinci teori ise sinir uyarısının endorfin miktarını yani bedenin doğal ağrı kesici etkiye sahip maddesini, arttırdığını söylüyor. Hangisi doğru olursa olsun TENS sistemlerinin bir çok sağlık probleminde ve ağrı çeşidinde işe yaradığı bir gerçek.
TENS Hangi Durumlarda Kullanılır?
TENS terapi bir çok farklı tanıdan kaynaklanan hem akut hem de kronik ağrı durumlarında kullanılıyor. En çok tercih edilen tanıları aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz:
Osteoartirit
Fibromiyalji
Tendinit
Bursit
Bel Ağrıları
Kronik Pelvik Ağrı
Diyabetik Nöropati
Periferik Damar Hastalığı
Şunu da akıldan çıkarmamak lazım ki bu terapi türünün kullanımı aşağıdaki durumlarda güvenli değil:
TENS, hamilelerde, implante edilmiş cihaza sahip olanlarda (Kalp pili, beyin pili, vs.), kanser, epilepsi, derin damar trombozu, kanama problemi ve kalp rahatsızlığı olan kişilerde kullanılmamalı.
TENS sistemi aynı zamanda enfekte olmuş ya da açık yara olan bölgelerde de kullanılmamalı.
Basitçe özetlemek gerekirse kas stimulasyonu kasları geleneksel antrenmanların tek başına çalıştıramayacağı bir şekilde çalıştırıyor. Bir çok elit sporcu ve fitness bağımlısı egzersizlerini, antrenmanlarını ve toparlanma süreçlerini daha verimli hale getirmek için bundan faydalanıyor. Aynı şekilde TENS de bir çok ağrı hastasının tedavisinde çok uzun süredir kullanılan ve başarısını kanıtlamış bir sistem.
İster atletik performansını yükseltmek istiyor ol istersen de akut ya da kronik ağrı ile mücadele ediyor ol, EMS'nin hayatına çok şey katabileceği bir gerçek.
PEKİ HER EMS CİHAZI AYNI ETKİYİ GÖSTERİYOR MU?
Öncelikle şunu kabul etmek lazım; Hiç bir NMES/TENS sistemi birbiri ile aynı değil.
Aynı gibi gözükseler de, ya da hissiyatları benzer olsa da etkinliklerini değiştirecek bir çok faktör var. Hayatında dönem dönem benzer cihazlar kullananlar bilirler ki bir cihazın etkinliği kadar kolay kullanımı, taşınabilirliği, her ortama adapte olabilme yetisi ve tabii ki ürün kalitesi de çok büyük önem gösteriyor. Evler ve klinikler sağa sol atılıp unutulmuş cihazlarla dolu!
NMES mi TENS mi? ( ya da her ikisi birden mi?)
İlk olarak düşünmek gereken bir cihaza neden ihtiyaç duyulduğu. Sadece ağrılarını geçirmeye yönelik bir TENS cihazı mı, yoksa ağrılarını geçirmenin yanında kuvvetlenmene, bedenini şekillendirmene ve daha iyi hareket etmene olanak sağlayacak NMES/TENS özellikli bir sistem mi seni daha mutlu edecek?
İkinci olarak da seçtiğin bu sistemin yapabileceklerine bakmak gerekiyor. Her NMES/TENS sistemi aynı uyarı gücüne, aynı program çeşitliliğine, aynı akıllı özelliklere sahip değil. Tabii bunun kararını verebilmek için bir EMS sisteminin sana neler sunabileceğini bilmek gerekiyor. Yazının biraz daha altına indiğinde piyasadaki en kapsamlı programlara sahip olan sistemi keşfedeceksin 😉. Sonrasında karar vermek çok daha kolay olacak.
Uygulama Alanı
Burada dikkat etmen gereken kullanacağın sistemin bedeninde ne kadarlık bir bölgeyi hedef alabildiği. Bazı sistemler aynı anda sadece tek kas grubuna uygulama yapmana izin verdiği gibi, Compex SP 6.0 ve SP 8.0 gibi sistemler aynı anda 8 farklı noktadan uyarı verebiliyor. Bu sayede aynı anda eşlenik kas gruplarını (örneğin göğüs kaslarının tamamını, ya da iki quadricepsini) çalıştırmana olanak sağlıyorlar.
Yaşam Tarzı (Çok mu seyahat ediyorsun?, Bütün gün masa başında mısın? vb.)
Cihazının genellikle nerede kullanacaksın? EMS sistemleri taşınabilirlik ve pratiklik açısından ikiye ayrılıyor; kablolu ve kablosuz sistemler. Kablolu bir sistem cihaz kullanımı esnasında hareketini kısıtlıyor, seni daha sabit bir kurguda uygulama yapmaya yönlendiriyor. Kablosuz bir sistem ise sana hareket özgürlüğü veriyor. Sistem çalışırken istersen ayağını uzatıp kahveni yudumlayabiliyor, ister işlerine devam edebiliyor, istersen de spor salonunda gücüne güç katabiliyorsun. Aynı şekilde cihazın büyüklüğü, taşınabilirliği, çantana rahatlıkla sığabiliyor olup olmaması kullanma isteğininin daha fazla olmasına ve hayatına rahatlıkla dahil edebilmene olanak sağlıyor.
Ürün Kalitesi
Tercih edeceğin sistemi ne kadar süre ile kullanabileceksin? Sistem vücudunda sen hareket etsen de durabiliyor mu? Yoksa en ufacık hareketinde düşüp seni yarı yolda mı bırakıyor? Kablosuz bir sistem ise bağlantı sorunu çıkarıyor mu? kablolu ise kabloları kısa sürede yıpranıyor mu? Elektrotları doğru düzgün yapışıyor, defalarca kullanılabiliyor mu?....
Bu sorular ve daha bunun gibi birçok parametre tercih edeceğin sistemin etkinliğini, kullanma isteğini, kullanabileceğin yer ve zaman yönetimini etkileyen faktörler. En ucuz sistemden en pahalısına bir yatırım yapman gerekiyor, ve herkes gibi bu yatırımdan maksimum faydayı almak istiyorsun. Tekrarlamakta fayda var; evler ve klinikler kullanılmayıp bir kenara atılmış cihazlarla dolu, oysa tek istediğin verdiğin paranın karşılığını en iyi şekilde alabilmek.
Compex İsveç teknolojisini kullanarak 1986 yılından beri Kas Stimulasyonu teknolojileri üretiyor. Compex cihazları sabit akım jeneratörü ile stabil ve kontrollü sinyaller oluşturan bir teknoloji ile cilt direnci ne olursa olsun kullanıcılarına ideal akım değerlerini ve optimal sinyalleri sunuyor.
Compex'in Kategorileri ve Programları
KONDİSYON Dayanıklılık, Direnç, Güç, Patlayıcı güç, Aşırı kompanzasyon, Bilek burkulma önleme, Cross training, Core stabilizasyonu, Hipertrofi, Kas yapımı, Potansiyasyon, Isınma, Kapilarizasyon
TOPARLANMA / MASAJ Antrenman sonrası toparlanma, Yarışma sonrası toparlanmaİ Rahatlatıcı masaj, Kas yorgunluğunu giderme, Canlandırıcı masaj
AĞRI YÖNETİMİ TENS ile ağrı yönetimi, Kas gerginliğini giderme, Kas ağrısı Boyun ağrısı, Bel ağrısı, Lumbago, Epikondilit, Tendinit, Ağır bacaklar, Kramp önleme
REHABİLİTASYON Kas atrofisi, Yeniden güçlendirme
FITNESS Kolları sıkılaştırma, Bacakları biçimlendirme, 6-pack, Biceps kuvvetlendirme, Omuz kaslarını geliştirme, Göğüs kaslarını geliştirme, Karın sıkılaştırma, Kalça şekillendirme, Vücut gücünü arttırma, Lenfatik drenaj.
COMPEX MI (MUSCLE INTELLIGENCE) TEKNOLOJİSİ NEDİR?
Farklı türlerde, özgün MI (muscle intelligence®) teknolojilerine sahip olan Compex Spor serisi kas stimulatörleri, mümkün olan en etkili uygulamayı, daha büyük bir konfor ve daha iyi bir performansla sunabilmek için her bir kasa ayrı ayrı uyumlanabiliyor.
Kas eşitsizlikleri, yorgunluk ve dehidrasyon, MI-Teknolojisinin Compex cihazlarından en iyi sonucu alabilmen için önemini gösteren nedenlerden sadece birkaç tanesi.
MI-TEKNOLOJİSİ AYARLARI
Mi-scan: kaslara kısa süreli bir test taraması yapar ve stimulasyon parametrelerini otomatik olarak kasa uygun olacak şekilde ayarlar.
Mi-tens: ağrı yönetimi programlarındaki stimulasyon değerlerini ayarlamayı kolaylaştırır. Bu özellik sadece TENS, Epikondilit ve Tendinit programlarında mevcuttur.
Mi-action: istemli kasılmaları ve uyarı kasılmalarını senin hızında birleştirir. Anlamı, antrenmanının kontrolünü elinde tutarsın. Stimulasyonu cihazdan başlatmak için kullanıcılar öncelikle kası aktif olarak kasmalıdır.
Mi-range: Kapilarizasyon, Kas Ağrısı, Recovery ve Masaj Programları için kullanılacak en uygun stimulasyon seviyesini belirtir.
Mi-autorange: MI-range ile aynı hedefe yönelik yep yeni bir özellik. Ancak bu sefer herşey otomatik olarak cihaz tarafından yapılıyor.
UZUN LAFIN KISASI!
EMS teknolojisinin tarihi oldukça eskilere dayanıyor. Milattan önce 500 yıllarında eski Mısırlılar bazı balıkların elektrik akımı yaydıklarını fark ediyorlar ve bu balıkları ağrı tedavisinde kullanıyorlar. EMS sistemleri o zamandan bu zamana kendini defalarca kanıtlayarak ve geliştirerek günümüzde artık herkesin kendi başına kolaylıkla kullanabileceği sistemler halini alıyorlar.
Birçok hastalığa bağlı olarak ortaya çıkan ağrıların giderilmesinde, kasların ve bedenin güçlenip daha iyi hareket edebilmesinin desteklenmesinde, kas yaralanmaları sonrası rehabilitasyon sürecinin en verimli şekilde geçirilmesinde EMS sistemlerinden çok fazla fayda sağlanıyor.
Günümüzdeki pratik ve fonksiyonel EMS sistemleri, bedenine değer veren her bir bireyin güvenle alıp kullanabileceği, gündelik hayatında karşılaştığı ağrı ve hareket bozukluklarının giderilmesi için destek alabileceği etkili ürünler. Aynı şekilde, atletik performansını üst seviyeye taşımak isteyen, bedenini daha sağlıklı ve daha güçlü bir hale getirmeyi hedefleyen herkesin iyi bir EMS sisteminden çok fayda sağlayacağı bilimsel olarak defalarca kanıtlanmış durumda.
Son olarak şunu eklemek istiyorum; Hiçbirimiz ucuz ürün alacak kadar zengin değiliz. Seçeceğimiz cihazın etkinliğini kanıtlamış ve güvenilir olması uzun vadede yapacağımız yatırımdan maksimum faydayı almamızı sağlayacak.
Referanslar;
Effects of Combined Electromyostimulation and Gymnastics Training in Prepubertal Girls
Comparison of Swim Recovery and Muscle Stimulation on Lactate Removal After Sprint Swimming
Electromyostimulation training effects on neural drive and muscle architecture
Effect of three different between-inning recovery methods on baseball pitching performance
Augmentation du débit artériel fémoral sous électrostimulation neuromusculaire de la jambe.
Human skeletal muscle: Phasic type of electrical stimulation increases its contractile speed.
Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation (TENS) and Fibromyalgia (FM) (TENS&FM)